Nghĩa đen, nghĩa bóng là gì? Và hiện tượng từ nhiều nghĩa? Cho ví dụ

Không khó để bắt gặp những câu có nghĩa đen và nghĩa bóng trong cuộc sống hàng ngày cũng như trong văn bản. Vậy nghĩa bóng, nghĩa đen là gì? Phải chăng đó là hiện tượng từ nhiều nghĩa? Cùng muahangdambao.com tìm hiểu trong bài viết chi tiết sau đây các bạn nhé!

Nghĩa đen là gì?

Nghĩa đen có thể hiểu là nghĩa đơn giản, nghĩa bề ngoài, được biểu hiện qua một từ hoặc một câu nào đó. Nói cách khác, đây là nghĩa gốc, nghĩa chính mà từ, câu muốn chuyển tải đến người tiếp nhận.

Cũng có thể coi nghĩa đen là nghĩa gốc của một từ, một câu và thông thường, người ta sẽ chú ý đến nghĩa gốc trước rồi mới suy ngẫm về những nghĩa bóng sâu xa hơn đằng sau nó.

Nghĩa bóng là gì?

Từ nghĩa đen của một từ hay một câu nào đó, ta có thể suy ra một nghĩa khác (tức là nghĩa ẩn) trên cơ sở logic nào đó, khi đó gọi là nghĩa bóng. Thông thường, để tìm nghĩa bóng, chúng ta phải đặt từ hoặc câu trong một tình huống cụ thể. Cùng một từ nhưng khi được kết hợp cũng như đặt trong những tình huống khác nhau, chúng ta cũng sẽ có thể hiểu ở những tầng nghĩa khác nhau.

Để hiểu chính xác tầng nghĩa đằng sau nghĩa đen là gì, đòi hỏi bạn phải có hiểu biết nhất định về từ vựng và ngữ nghĩa tiếng Việt. Bên cạnh đó, sự linh hoạt trong cách xét và ngữ cảnh cũng sẽ giúp chúng ta dễ dàng nhận diện lớp nghĩa bóng hơn.

đa hình nghĩa là gì?

Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết từ nhiều nghĩa:

– Ta thường thấy một từ có thể có tương đối nhiều nghĩa chuyển từ một nghĩa chính, đây gọi là hiện tượng từ nhiều nghĩa.

Tuy nhiên, một từ không nhất thiết phải có nhiều nghĩa.

– Từ dùng để gọi tên sự vật, hiện tượng hoặc biểu thị khái niệm trong thực tế cũng có thể coi là từ nhiều nghĩa.

Ví dụ:

– “Tủ lạnh”: Là loại thiết bị hoạt động bằng điện, có nhiệm vụ bảo quản thực phẩm và làm đá. Từ này chỉ có một nghĩa gốc và không có phiên âm nào khác.

Từ “miệng” có nhiều nghĩa khác nhau:

+ “Miệng”: Dùng để chỉ một bộ phận trên khuôn mặt con người

+ “Miệng ăn”: Là từ chỉ bản thân một người hoặc cũng có thể chỉ những chi tiêu tiêu dùng trong gia đình.

*Lưu ý: Cần phân biệt rõ nghĩa đen và nghĩa bóng của từ để tránh hiện tượng từ nhiều nghĩa:

Nghĩa đen và nghĩa bóng thường xuất hiện trong ca dao, tục ngữ và phải đặt trong những hoàn cảnh cụ thể rõ ràng mới có thể hiểu được.

– Hiện tượng từ nhiều nghĩa là nghĩa gốc để phát triển ra nhiều nghĩa khác. Và nó có thể hiểu được trong nhiều bối cảnh khác; ý nghĩa sẽ không thay đổi theo hoàn cảnh.

Ví dụ minh họa về nghĩa đen và nghĩa bóng

Chẳng hạn câu “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng” ta có thể hiểu như sau:

+ Nghĩa đen: “Mực” ở đây là một loại dung dịch đặc biệt được bơm vào bên trong ngòi bút để viết được chữ, “đèn” là vật để thắp sáng. “Đen” dùng để chỉ một màu cụ thể, màu đen, “ánh sáng” có nghĩa là sáng. Nghĩa đen của câu này là mực dính vào tay thì mực đen, ngồi gần đèn thì sáng.

+ Nghĩa bóng: “Mực” ám chỉ những điều xấu xa, không lành mạnh và “đèn” ẩn dụ cho những điều tốt đẹp, tươi sáng. Nghĩa bóng được hiểu là nếu ở gần môi trường xấu thì con người sẽ bị ảnh hưởng bởi những điều xấu đó, còn nếu ở gần môi trường tốt thì bản thân sẽ trở nên tốt hơn.

Lưu ý: Một số từ có nghĩa trung gian nhưng trong quá trình sử dụng chuyển dần sang các từ có nghĩa bóng.

Ví dụ từ “đi”: Đơn giản là động từ chỉ hành động di chuyển của con người từ nơi này sang nơi khác. Đây không phải là nghĩa đen nhưng có nghĩa tương tự như nghĩa đen (hành động di chuyển bằng cả hai chân từ nơi này sang nơi khác).

Bài tập củng cố nghĩa đen và nghĩa bóng có một giải pháp

Bài tập 1: Cho đoạn thơ sau, hãy giải thích nghĩa của từ “xuân”.

“Mùa xuân là Tết trồng cây/Đất nước càng ngày càng Xuân”

(Chủ tịch Hồ Chí Minh)

Trả lời:

– “Xuân” ở câu thơ đầu mang nghĩa gốc, chỉ mùa xuân trên đất Bắc.

– Còn “Mùa xuân” ở câu thơ thứ hai mang nghĩa bóng chỉ sự tươi trẻ, phồn vinh, sinh sôi nảy nở của đất nước Việt Nam.

Bài tập 2: Đặt câu hoặc tìm từ tương ứng trong câu hoặc câu dưới đây và giải thích nghĩa:

Hồi đáp:

– Anh chàng này là một chàng trai tốt: Chỉ là một người tốt với những kỹ năng tuyệt vời.

– Bàn tay tôi làm nên mọi thứ

“Tay” ở đây chỉ một bộ phận trên cơ thể con người.

– Mẹ em trồng một giàn bầu, bí

“Bầu”, “bơm” ở đây chỉ một loại quả dùng để nấu ăn.

– Bầu ơi thương lấy chung một bí/Tuy khác giống nhưng chung một giàn

Còn “Bầu”, “Bí” trong trường hợp này chỉ anh em, bạn thân, láng giềng thân thiết…

Hi vọng bài viết Thế nào là nghĩa bóng cùng với hiện tượng từ nhiều nghĩa mà chúng tôi giải thích trên đây đã giúp các bạn hiểu bài nhanh chóng hơn.