Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội là gì? Ví dụ và đặc điểm

Trong tiếng Việt, có nhiều loại từ không được sử dụng chung cho toàn dân mà chỉ được sử dụng bởi một nhóm người, trong một không gian và thời gian nhất định. Những từ này được xếp vào 2 nhóm là từ địa phương và biệt ngữ xã hội. Hãy cùng tìm hiểu về hai nhóm từ này qua bài viết dưới đây.

Tìm hiểu thế nào là từ địa phương?

Trước khi tìm hiểu từ địa phương là gì, chúng ta cần hiểu khái niệm từ phổ thông. Từ toàn dân là từ được nhiều tầng lớp nhân dân trên cả nước sử dụng thống nhất và rộng rãi. Những từ này, khi nói hoặc viết, có thể được hiểu bởi tất cả.

Đây là những từ được sử dụng trong các phương tiện truyền thông, tài liệu pháp lý, tài liệu tiêu chuẩn, v.v.

Từ địa phương là từ chỉ một nhóm người ở một khu vực địa lý nhất định sử dụng. Nếu bạn dùng từ ngữ địa phương để giao tiếp với người ở nơi khác, họ có thể không hiểu.

Ví dụ từ địa phương

• Từ địa phương Bắc Bộ: Giời (Trời), Brum (Mẹ)…
• Các từ địa phương miền Trung: răng (sao, thế nào), mô (đâu), răm (thế)…
• Từ địa phương Nam Bộ: trái thơm (dứa), con lợn (heo), ở (ở)…

Đặc điểm của từ địa phương

• Nguyên nhân hình thành từ ngữ địa phương là do rào cản về địa lý, dân cư hoặc kinh tế. Sự khác biệt về văn hóa, xã hội cũng là nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành từ địa phương.
• Nhiều từ địa phương ở miền Bắc quen dùng từ thuần Việt nhưng từ địa phương ở miền Nam lại dùng từ Hán Việt. Ví dụ: bèo/bèo tây, khổ qua/khổ qua, đậu/đậu, chè/chè…
• Nhiều từ địa phương Nam Bộ có nguồn gốc từ ngữ cảnh sinh hoạt trên sông nước, chẳng hạn: quá giang (quá giang), chìm (quên), cập bến (đến tận cùng, đến tận cùng)…

Tác dụng của từ ngữ địa phương trong tác phẩm văn học

Trong tác phẩm văn học, việc sử dụng có chủ ý từ ngữ địa phương có thể tạo ra những hiệu quả nghệ thuật sau:

• Không gian, thời gian, bối cảnh của tác phẩm được thể hiện một cách cụ thể, rõ ràng.
• Mô tả thực tế cuộc sống con người để hiểu rõ hơn về văn hóa và cuộc sống của người dân địa phương.
• Thể hiện ngôn ngữ, cách nói, cách giao tiếp đặc trưng của từng vùng miền.
• Thể hiện dụng ý của tác giả (tả tính cách nhân vật).

Tìm hiểu thuật ngữ xã hội là gì?

Thuật ngữ xã hội là một từ chỉ được sử dụng trong một tầng lớp xã hội nhất định. Tầng lớp xã hội có thể là tầng lớp thượng lưu và trung lưu trong xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám, các vua, quan trong triều đình phong kiến; thương gia, thương gia, sinh viên, vận động viên…

Biệt ngữ xã hội cũng có thể là những từ được sử dụng bởi một nhóm người nhất định, chẳng hạn như một nhóm người làm việc trong cùng một ngành hoặc có chung sở thích.

Ví dụ về biệt ngữ xã hội

• Biệt ngữ xã hội của học sinh: đụng tủ, ra khỏi tủ, ăn ngỗng…
• Biệt ngữ xã hội của vua chúa phong kiến: ta, thân rồng, nàng, long bào…
• Biệt ngữ xã hội của Cơ đốc nhân: nữ tu, cha, lòng tốt, ân huệ …
• Biệt ngữ xã hội của giới trẻ hiện nay (chủ yếu là tiếng lóng trên mạng xã hội): chém, trẻ trâu, cộc, gấu, thánh…

Cẩn thận khi dùng từ địa phương và biệt ngữ xã hội

Từ địa phương, từ biệt ngữ xã hội là những từ được sử dụng hạn chế trong một số trường hợp, chưa phổ biến rộng rãi cho toàn dân, vì vậy cần chú ý sử dụng cho đúng mục đích. Nếu dùng sai có thể làm nhiễu thông tin, gây hiểu lầm cho người đọc, người nghe.

Từ địa phương, biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong các trường hợp sau:

• Trong các buổi họp mặt, hãy sử dụng những từ này để giao tiếp với những người trong lớp của bạn để tạo sự thân mật và gần gũi.
• Việc sử dụng những từ này trong sáng tạo tác phẩm văn học không những có tác dụng tăng sức biểu cảm mà còn thể hiện rõ tầng lớp xã hội, làm nổi bật tính cách nhân vật.
• Để tránh lạm dụng biệt ngữ xã hội, từ địa phương, cần tìm hiểu về từ toàn dân với nghĩa tương ứng trong trường hợp cần sử dụng.

Có thể bạn quan tâm:

một biện pháp đảo ngược là gì? Ví dụ cụ thể về các biện pháp đảo ngược

Lập luận trong bài văn nghị luận là gì? Phương pháp lập luận

Bài viết đã cung cấp những thông tin hữu ích về từ địa phương và biệt ngữ xã hội. Việc sử dụng ngôn ngữ phù hợp với hoàn cảnh và mục đích giao tiếp là vô cùng quan trọng. Vì vậy, hãy sử dụng những từ này một cách cẩn thận và đúng tình huống.